سفتریاکسون

سفتریاکسون یکی از آنتی بیوتیک های وسیع الطیفی است که برای درمان انواع مختلفی از عفونت های باکتریایی استفاده میشود. این آنتی بیوتیک از دسته سفالوسپورین ها میباشد که از نظر ساختاری بسیار شبیه پنی سیلین ها میباشند. اما امکان حساسیت به آنها بسیار کمتر از پنی سیلین ها میباشد. سفتریاکسون تنها به صورت تزریقی استفاده میشود و میتوان آنرا هم به صورتی وریدی و هم عضلانی تزریق کرد. اما تزریق عضلانی آن بهتر تحمل میشود ورایج تر است.( میتوان آنرا داخل سرم نمکی یا قندی تزریق کرد اما تزریق آن با سرم رینگر ممنوع میباشد). رایجترین عوارض جانبی این دارو شامل کهیر و خترش پوست، اسهال و درد در محل تزریق است.
در ادامه و در سایت بیمار سلامت به برسی موارد مصرف ، منع مصرف ، تداخلات دارویی ، نحوه و مقدار مصرف و عوارض جانبی سفتریاکسون میپردازیم.

موارد مصرف / سفتریاکسون برای چیست

سفتریاکسون یک آنتی بیوتیک وسیع الطیف است و میتواند برای درمان عفونت های مختلف مورد استفاده قرار گیرد. این دارو تنها بر رو عفونت های ناشی از باکتری ها موثر است و بر روی عفونت های ویروسی تاثیری ندارد. به طور کلی میتوان  سفتریاکسون را در موارد زیر مصرف کرد:

• • عفونت گلو

• • عفونت گوش

• • گلودرد ( ناشی از عفونتهای باکتریایی )

• • پنومونی ( عفونت ریه ها )

• • عفونت های حفره شکم و لگن

• • سپتیسمی ( عفونت های خون )

• • پریتونیت های باکتریایی ( عفونت حفره صفاق شکم )

• • مننژیت (عفونت لایه مننژ مغز)

• • عفونت بافت مغزی

• • قبل و پس از جراحی های مغز و اعصاب برای پیشگیری از عفونت مغز

• • قبل از انجام جراحی عمومی و پس از آن

• • پس از حیوان گزیدگی

• • آندوکاردیت ( عفونت بخش داخلی قلب )

• • سوزاک ( امروزه باکتری مولد سوزاک به سفتریاکسون مقاوم شده است و کمتر از این دارو استفاده میشود.)

• • تب روده

• • آبسه های نخاعی

• • تب شالیزار

• • استئومیلیت ( عفونت استخوان )

• •  عفونت مفاصل

موارد منع مصرف

در نارسایی های شدید کبدی و کلیوی سفتریاکسون میتواند خطرناک باشد لذا باید با احتیاط مصرف شود. این دارو از طریق صفرا دفع میشود و میتواند سبب تشدید و تشکیل سنگ های صفراوی شود و لذا در بیمارانی با سنگ صفرا فعال منع مصرف دارد. در 10% از بیمارانی که به پنی سیلین حساسیت دارند حساسیت با سفتریاکسون نیز اتفاق می افتد. و در صورت سابقه حساسیت به پنی سیلین ، سفتراکسون نیز باید با احتیاط مصرف شود.

نحوه و مقدار مصرف سفتریاکسون

سفتریاکسون تنها به شکل آمپول های پودری (ویال ) تولید میشود و تنها از راه وریدی و عضلانی باید تزریق میشود. تزریق عضلانی این دارو میتواند درد زیادی ایجاد کند لذا انفوزیون ( تزریق آهسته ) وریدی آن ارجحیت دارد. برای تزریق وریدی سفتریاکسون باید آمپول آنرا حتما داخل سرم رقیق کرد. برای این منظور معمولا از سرم های نمکی و یا قندی نمکی استفاده میشود. تزریق وریدی این دارو بهتر است حداقل حدود 30 دقیقه طول بکشد.( برا کاهش عوارض و کاهش ایجاد حساسیت)

طول درمان با این دارو معمولا بستگی به نوع بیماری دارد. به عنوان مثال برای عفونت ها گوش میتوان تنها از یک دوز دارو به صورت عضلانی و یا انفوزیون وریدی استفاده کرد. برای درمان استئومیلیت ( عفونت استخوان ) یا آندوکاردیت ( عفونت آندوکارد قلب ) ممکن است طول درمان حتی تا 4 هفته نیز ادامه یابد. برای درمان مننژیت و عفونت های سیستمیک طول درمان با سفتریاکسون معمولا بین 7 تا 14 روز است.
دوز سفتریاکسون نیز بستگی به نوع بیماری دارد ولی معمولا 1 گرم تا 2 گرم میباشد و حداکثر دوز مجاز آن در بزرگسالان 4 گرم است. در کودکان مقدار دارو باید بر اساس وزن آنها تنظیم شود و حداکثر مقدار مجاز تجویز سفتریاکسون 50 تا 100mg/kgr است.
این دارو معمولا میتواند به صورت تک دوز ( یک بار در روز ) تجویز شود اما گاهی برای کاهش عوارض آن ، میتوان آنرا به صورت منقسم و طی دو دوز تزریق کرد.( هر 12 ساعت )

عوارض سفتریاکسون

• • حساسیت و خارش پوست

• • سنگ صفرا ( یکی از عوارض سفتریاکسون در افراد مستعد تشکیل سنگ های صفراوی است.)

• • اسهال

• • ترومبوسیتوپنی ( کاهش تعداد پلاکت ها )

• • لکوپنی ( کاهش تعداد گلبول های سفید )

• • کهیر و راش های پوستی

• • درد در ناحیه تزریق

• • ایجاد گره و سفتی در وریدی که دارو از آن تزریق میشود

شایع ترین عوارض سفتریاکسون شامل خارش پوست و اسهال است و سایر عوارض آن چندان شایع نیستند. لازم به ذکر است عوارض این دارو در افرادی با نارسایی های کلیوی و کبدی میتواند شدید تر باشد.( در ادامه به برسی تداخلات دارویی ، مقایسه با سایر داروها و وضعیت مصرف آن در بارداری و شیردهی میپردازیم.)

تداخلات دارویی سفتریاکسون

مهمترین تداخلات دارویی سفتریاکسون ، دارو ها دسته آمینوگلیکوزیدی نظیر جنتامایسین و آمیکاسین است. این دارو ها میتوانند موجب کاهش اثر سفتریاکسون در از بین بردن باکتری ها شوند و در عین حال میتوانند موجب افزایش سمیت و عوارض سفتریاکسون نیز بشوند.
علاوه بر دارو های آمینوگلیکوزیدی ، پروبنسید نیز میتواند از طریق مهار دفع سفتریاکسون موجب افزایش سطح پلاسمایی آن و افزایش خطر مسمومیت و عوارض این دارو شود.
تزریق سفتریاکسون با سرم رینگر میتواند موجب تداخلات دارویی شدید شود که به صورت رسوب دارو خود را نشان میدهد.

سفتریاکسون در بارداری و شیردهی

سفتریاکسون مانند بیشتر داروهای هم خانواده اش قابلیت استفاده در دوران بارداری را دارد. این دارو در رده B بارداری قرار میگیرد. این دارو میتواند در شیرمادر ترشح شود اما در صورت سلامت نوزاد یا کودکی ، مصرف آن در دوران شیردهی بلامانع است.

مقایسه با سایر دارو های

سفتریاکسون در مقایسه با بسیاری از دارو های هم خانواده اش نظیر سفازولین ، طول اثر بیشتری دارد و تزریق یک تا حداکثر دو بار در روز آن میتواند کفایت کند. همچنین در مقایسه با پنی سیلین ها ، سفتراکسون میتواند بر علیه طیف بیشتری از باکتری ها فعالیت کند و برای درمان باکتری های مقاوم به پنی سیلین ها میتوان از سفتریاکسون استفاده کرد. این دارو در کودکان و در دوران بارداری و شیردهی نیز قابل استفاده است که یک مزیت داروی به حساب میاید.

حرف آخر

استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک های وسیع الطیف باعث شده است که بسیاری از باکتری ها بر علیه آنتی بیوتیک هایی که در گذشته بسیار موثر بوده اند مقاوم شوند. ایجاد مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک ها امروزه باعث کاهش شدید تاثیر برخی از آنتی بیوتیک ها نظیر تتراسایکلین ها و بسیاری از پنی سیلین ها شده است. گزارشات فراوانی در مورد مقاومت های دارویی نسبت به سفتریاکسون وجود دارد. اما این دارو هنوز میتواند به عنوان یک دارو برای درمان بسیاری از عفونت های باکتریایی موثر باشد.

.

سایر دارو های مشابه

سفازولین

 سفکسیم

سفالکسین

پایان

گردآوری شده در مجله پزشکی بیمار سلامت
با سپاس فراوان از گروه مطالعاتی هیرو