رفلاکس معده به بازگشت محتویات معده به داخل مری میگویند. این حالت میتواند با علائمی مانند سوزش سر دل، ترش شدن دهان، احساس درد در مسیر مری و .. همراه باشد. رفلاکس معمولا در اثر شل بودن دریچه معدی مری( دریچه کاردیا) ایجاد میشود. عوامل خطر ساز در شل شدن دریچه کاردیا چاقی، استعمال دخانیات، مصرف الکل، قهوه دارو های ضد بارداری و … هستند.
ریفلاکس معده ممکن است در همه افراد به صورت متناوب و گاه به گاه اتفاق افتد. اما در صورت تکرر آن و یا طولانی شدن این مشکل ، آن را یک بیماری تلقی میکنند و باید درمان شود. در صورت ادامه ریفلاکس این مشکل میتواند باعث تخریب بافت مری و حتی سرطان مری شود.
رفلاکس معده در اکثر موارد با داشتن یک برنامه غذایی مناسب و تغییر سبک زندگی کاملا درمان و کنترل میشود.
در ادامه به برسی تمامی علائم، علت ها، عوارض و معرفی تمامی روش های درمانی دارویی و خانگی ریفلاکس معده میپردازیم.
علت رفلاکس معده
علت اصلی این مشکل شل بودن دریچه کاردیا( دریچه ای که از بازگشت محتویات معده به مری جلوگیری میکند) میباشد. تنگی یا انقباض دریچه پیلور( دریچه معده به روده)، پرخوری و یا اختلال در حرکات معده از دیگر علل رفلاکس معده است.
عوامل خطر در رفلاکس معده
برخی عوامل میتواند باعث تشدید شل بودن دریچه کاردیا شوند که در این جا به عنوان عوامل خطر معرفی شده اند. موارد زیر از جمله مهمترین این عوامل هستند:
- چاقی
- استعمال دخانیات
- مشروبات الکلی
- بارداری
- کافئین
- پرخوری
- مصرف مایعات فراوان با غذا
- نوشیدنی های گاز دار
- غذا های چرب و اسیدی
- دارو هایی مانند تئوفیلین و دارو های جلوگیری از بارداری( OCP)
این عوامل مهمترین عامل مستعد کننده فرد برای ابتلا به رفلاکس معده هستند و رعایت نکات بالا از ابتلا به این بیماری جلوگیری میکند.
علائم رفلاکس معده
مهمترین علامت این بیماری احساس سوزش سر دل و یا ترش شدن ناگهانی دهان است. در قسمت زیر تمامی عوامل دخیل در ایجاد رفلاکس معده را مشاهده میکنید:
- سوزش سر دل
- احساس درد در مسیر مری( پشت جناغ سینه)
- ترش شدن ناگهانی طعم دهان
- بازگشت محتویات معده به دهان
- آروغ های مکرر
- سوء هاضمه
- درد منتشره به پشت( در موارد بسیار شدید و مزمن که به مری آسیب برسد مشاهده میشود)
تشخیص رفلاکس معده در بسیاری از موارد با استفاده از علائم فوق تشخیص داده میشود. ولی گاهی از اوقات ممکن است از سایر روش ها برای تشخیص آن استفاده شود.
روش های تشخیص رفلاکس معده
برای تشخیص این بیماری در بسیاری از موارد معاینات بالینی و برسی علائم ، کافی است. ولی گاهی از سایر روش های تشخیصی از جمله استفاده از آندوسکوپی فوقانی، بلع باریم، آنالیز ترشحات معده و … استفاده میشود. این روش های تشخیصی بیشتر برای برسی میزان آسیب های وارد شده به مری انجام میشوند. موارد زیر مهمترین روش های تشخیص رفلکس معده به مری هستند:
- آندوسکوپی فوقانی
در این روش پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر مجهز به دوربین (اندوسکوپ) را در گلوی شما قرار می دهد. آندوسکوپی فوقانی به پزشک کمک می کند تا داخل مری شما را ببیند. آندوسکوپی ممکن است برای تشخیص التهاب مری (ازوفاژیت) یا سایر عوارض ناشی از رفلاکس معده به مری استفاده شود. در برخی موارد، اگر تنگی در مری دیده شود، در طی این روش میتوان آن را کشیده یا گشاد کرد. این کار برای بهبود مشکل بلع (دیسفاژی) انجام می شود. - بلع باریوم
در این روش ماده ای به نام باریم به بیمار داده میشود. پس از خوردن دارو از او عکسی گرفته میشود. باریم باعث میشود که عکس کیفیت بیشتری پیداکند و جزئیات بیشتری را نشان دهد. از بلع باریم نیز برای برسی بیشتر عوارض ناشی از رفلاکس معده به مری مزمن و شدید استفاده میشود. - مانومتری مری
این تست انقباضات عضلانی مری را هنگام بلع اندازه گیری می کند. مانومتری مری همچنین هماهنگی عضلات مری را اندازه گیری می کند. این روش معمولا در افرادی انجام می شود که مشکل بلع دارند.
رفلاکس معده اگر چه در تمامی افراد مشاهده میشود اما مداوم شدن بازگشت محتویات معده به مری ، میتواند مشکل ساز باشد.
عوارض بازگشت محتویات معده به مری
از جمله مهترین عوارض باز گشت محتویات معده به مری شامل موارد زیر است:
- تخریب مری
- تخریب دندان ها( در اثر اسیدی شدن مداوم دهان میباشد)
- کاهش اشتها( به دنبال خم و تنگی مری ایجاد میشود)
- افزایش احتمال ابتلا به سرطان مری( در رفلاکس معده مزمن و برای مدت طولانی مشاهده میشود)
- بلع دشوار
- خونریزی و کم خونی( در موارد بسیار شدید و مزمن مشاهده میشود)
افزایش بار زبان( باردار شدن زبان) و تخریب دندان ها یکی از عوارض زود هنگام و شایع در موارد شدید رفلاکس معده میباشد.
درمان رفلاکس معده
برای درمان این مشکل اولین خط درمانی تغذیه و تغییر سبک زندگی است. در صورت شدید بودن ریفلاکس ها میتوان از دارو های مختلفی از جمله آنتی اسید ها، مهار کننده های تولید اسید معده و … استفاده کرد. درمان جراحی در مواردی که دریچه کاردیا بسیار شل باشد به کار میرود و چندان شایع نیست. جراحی های مورد استفاده برای درمان رفلاکس معده میتواند با بیهوشی کامل و یا بدون جراحی و با روش های آندوسکوپی باشد. در ادامه به برسی هر روش میپردازیم. در صورت تمایل میتوانید برای مطالعه اختصاصی و کامل تر در مورد انواع روش های درمان رفلاکس معده کلیک کنید.
تغذیه در درمان رفلاکس معده
تغییر سبک زندگی و داشتن تغذیه مناسب اولین خط درمانی برای بازگشت محتویات معده یا همان رفلاکس است.
مصرف مشروبات الکلی، دخانیات، قهوه و چای و چاقی از جمله موارد ایجاد و تشدید رفلاکس معده است و اولین خط درمانی برای درمان این بیماری ترک مصرف آن ها است. مهمترین مواردی که این افراد باید رعایت کنند شامل موارد زیر است:
- غذای کم چرب و کم ادویه
- عدم مصرف آب با غذا( 30دقیقه قبل تا 1 ساعت بعد از مصرف غذا از نوشیدن آب و مایعات خود داری شود.)
- کاهش مصرف نوشیدنی های الکلی و گاز دار
- ترک سیگار
- کاهش وزن
- تغییر درمان های جلوگیری از بارداری( مصرف قرص های ضد بارداری میتوانند باعث ریفلاکس معده شوند)
- کاهش حجم وعده های غذای:
افرادی که به رفلاکس معده مبتلا هستند باید حجم غذای خود را کاهش دهند و در عوض تعداد وعده های غذایی خود را افزایش دهند. - جایگزینی دارو هایی مانند آسپرین ، تئوفیلین، استامینوفن، دیکلوفناک و … با سایر دارو های مشابه
- از مصرف نوشیدنی های بسیار سرد و یا داغ اجتناب شود
- اجتناب از مصرف نوشیدنی های ترش و آب مرکبات
رعایت نکات فوق در اکثر موارد برای درمان درمان رفلاکس معده کافی است ولی در صورت عدم تاثیر میتوان از درمان های داروی استفاده کرد.
داروهای رفلاکس معده
از دارو های مختلفی برای درمان این بیماری و یا کاهش عوارض آن استفاده میشود. مهمترین دارو های ریفلاکس معده شامل موارد زیر است:
- آنتی اسید ها:
مهمترین آنتی اسید هایی که برای درمان رفلاکس معده استفاده میشود شامل آلمینیوم هیدروکسید و منیزیم کربنات است. از عوارض این دارو ها میتوان به اسهال و در برخی موارد یبوست اشاره کرد. لازم به ذکر است که این دارو ها از جذب آهن جلوگیری میکنند لذا مصرف طولانی مدت و مداوم از آنها فرد را مستعد کم خونی فقر آهن میکند. - فاموتیدین، سایمتیدین، نیزاتیدین :
این دارو ها باعث کاهش تولید اسید معده میشوند. از عوارض این دارو ها میتوان به یبوست، سردرد و سرگیجه اشاره کرد. - پنتوپرازول و امپرازول :
پنتوپرازول و امپرازول را میتوان بدون نسخه پزشک تهیه کرد. این دارو ها نیز از تولید اسید معده جلوگیری میکنند. امپرازول معمولا یک بار در روز مصرف تجویز میشود و باید قبل از غذا مصرف شود. پنتوپرازول یک یا دو بار در روز تجویز میشود و باید 30 دقیقه قبل از غذا مصرف شود. از عوارض این دارو ها میتوان به سردرد و سرگیجه اشاره کرد. - متوکلوپرامید :
این دارو اختصاصا برای تهوع و استفراغ استفاده میشود. اما یکی از دارو های رفلاکس معده نیز میباشد. این دارو میتواند باعث انقباض دریچه کاردیا و جلوگیری از بازگشت محتویات معده به مری شود. متوکلوپرامید را باید 30 تا 60 دقیقه قبل غذا استفاده کرد. از عوارض این دارو میتوان به سرگیجه، خشکی دهان و قاعدگی نامنظم اشاره کرد.
موارد گفته شده در قسمت بالا مهمترین دارو های مورد استفاده در درمان رفلاکس معده هستند. کلیه ی این دارو ها را میتوان بدون نسخه تهیه کرد.
جراحی برای درمان رفلاکس معده
انجام پروسیجر های مختلف جراحی برای درمان رفلاکس معده چندان شایع نیست. بیشترین روش جراحی که برای درمان این بیماری استفاده میشود اندولومینال گاستروپلیکاسیون است. در این روش از آندوسکوپی بخشی از قسمت فوقانی معده با بخیه به دور دریچه کاردیا کشیده میشود.
.
.
پایان مقاله
.
با سپاس فراوان از گروه مطالعاتی و تحقیقاتی هیرو
منتشر شده در سایت بیمار سلامت
