شقاق مقعدی (Anal Fissure) یک پارگی یا زخم کوچک در پوست اطراف مقعد است که معمولاً به دلیل فشار بیش از حد یا آسیب به این ناحیه ایجاد می‌شود. این بیماری اغلب به خاطر یبوست مزمن و دفع مدفوع سفت، زور زدن هنگام اجابت مزاج، یا حتی اسهال طولانی‌مدت به وجود می‌آید، زیرا این شرایط می‌توانند به پوست حساس مقعد فشار آورده و آن را پاره کنند. علائم اصلی شقاق مقعدی شامل درد شدید و سوزش هنگام دفع مدفوع، خونریزی خفیف (معمولاً به صورت خون قرمز روشن روی مدفوع یا دستمال)، و گاهی خارش یا احساس ناراحتی در ناحیه مقعد است. این مشکل در صورت عدم درمان ممکن است مزمن شود و نیاز به مداخله پزشکی داشته باشد.
مهم ترین علائم بیماری شقاق کدامند؟
شقاق مقعدی، پارگی های کوچکی در بافت نازک و مرطوب مخاط مقعد است؛ که می تواند باعث ناراحتی قابل توجه و بروز برخی علائم مشخص شوند.
- درد در حین اجابت مزاج: یکی از علائم اولیه شقاق مقعدی، درد شدید، گزنده یا سوزش در حین و بلافاصله پس از اجابت مزاج است. این درد می تواند کاملا شدید و غیر قابل تحمل باشد.
- یکی از مهم ترین علت خونریزی مقعدی، ابتلا به شقاق است. ممکن از در زمان دفع شاهد خونریزی از مقعد خود باشید!
- پارگی یا بریدگی قابل مشاهده در مقعد: در برخی موارد به خصوص در حین معاینه پزشکی، شقاق می تواند به صورت یک پارگی کوچک یا بریدگی در نزدیکی مقعد دیده شود.
- ضایعات پوستی در نزدیکی مقعد: گاهی اوقات، یک توده کوچک و برجسته در نزدیکی شقاق ایجاد می شود (به خصوص اگر شقاق مزمن باشد).
- خارش یا سوزش: شقاق مقعدی می تواند باعث خارش یا سوزش در ناحیه مقعد شود.
- مشکل در نشستن به خصوص در مدت زمان طولانی: به دلیل ناراحتی یا درد؛ برخی افراد ممکن است در نشستن طولانی مدت دچار مشکل شوند.
علت ابتلا به شقاق چیست؟
شقاق یا فیشر مقعدی یکی از مشکلات شایع ناحیه مقعد است که معمولاً به دلیل فشار بیش از حد به این ناحیه هنگام دفع مدفوع ایجاد می‌شود، به‌خصوص زمانی که فرد دچار یبوست باشد یا مدفوع سفتی داشته باشد. همیشه دکتر واثقی، به عنوان یکی از بهترین جراحان کولورکتال، توصیه می‌کنند که برای جلوگیری از ابتلا به شقاق، باید از وارد کردن فشار زیاد به مقعد در هنگام دفع خودداری کرد و با داشتن یک رژیم غذایی پرفیبر، مانند مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، به نرم شدن مدفوع کمک کرد. همچنین هیدراته نگه داشتن بدن با نوشیدن آب کافی در طول روز نقش مهمی در پیشگیری از این مشکل دارد، زیرا این اقدامات به‌طور زنجیره‌وار باعث کاهش فشار بر دیواره مقعد و در نتیجه جلوگیری از پارگی و ایجاد شقاق می‌شوند.
تفاوت شقاق و بواسیر چیست؟
شقاق مقعدی و هموروئید یا بواسیر هر دو بیماری های شایعی هستند که ناحیه مقعد را تحت تاثیر قرار می دهند. اما از نظر ماهیت، علائم و درمان متفاوت هستند. شقاق مقعدی یک شکاف یا پارگی در اطراف پوشش مقعد است. این عارضه اغلب ناشی از دفع مدفوع سفت یا بزرگ، اسهال مزمن یا زایمان است. در حالی که هموروئید سیاهرگ های متورم در پایین ترین قسمت راست روده و مقعد هستند. آنها می توانند ناشی از افزایش فشار در دوران بارداری؛ زور زدن در هنگام اجابت مزاج و چاقی باشند. شقاق معمولا درست در دهانه مقعدی که پوست بیشتر مستعد پارگی است ایجاد می شود. هموروئید می تواند به صورت بواسیر داخلی یا بواسیر خارجی ایجاد شود.
علائم دو بیماری بسیار شبیه به هم هستند و درد در حین و بعد از اجابت مزاج، خارش یا سوزش در ناحیه مقعد، بین آن ها مشترک است. در حالی که خون قرمز روشن روی مدفوع یا دستمال توالت، پارگی یا بریدگی قابل مشاهده در مقعد از نشانه های بارز شقاق است. تورم در اطراف مقعد و خونریزی در هنگام اجابت مزاج از علائم شایع هموروئید است.
شقاق به طور کلی با درمان هایی مانند رژیم های غذایی با فیبر بالا، استفاده از برخی پمادها، نرم کننده های مدفوع یا ملین ها بهبود می یابد. در موارد مزمن، ممکن است به درمان های جدی تر مانند جراحی نیاز باشد. درمان بواسیر شامل تغییر شیوه زندگی، درمان های بدون نسخه، حمام نشستن و در موارد شدید؛ روش هایی مانند بستن نوار لاستیکی، اسکلروتراپی یا جراحی بواسیر است.
چگونه فیشر را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص فیشر مقعدی (شقاق مقعدی)، ابتدا باید به علائم آن توجه کنید. این بیماری معمولاً با درد شدید هنگام اجابت مزاج، خونریزی خفیف (اغلب به صورت خون قرمز روشن روی مدفوع یا دستمال توالت)، و احساس سوزش یا خارش در ناحیه مقعد همراه است. این علائم ممکن است پس از دفع مدفوع برای چند دقیقه تا چند ساعت ادامه داشته باشند. اگر این نشانه‌ها را تجربه می‌کنید، به‌ویژه اگر بیش از چند روز طول بکشد، احتمال وجود فیشر مطرح می‌شود و باید برای تشخیص دقیق اقدام کنید.
برای تأیید تشخیص، مراجعه به پزشک متخصص (معمولاً جراح عمومی یا متخصص گوارش) ضروری است. پزشک با گرفتن شرح حال و معاینه فیزیکی ناحیه مقعد، وجود شقاق را بررسی می‌کند. در برخی موارد، اگر علائم غیرعادی یا مشکوک باشند (مثلاً درد مزمن بدون بهبودی یا خونریزی شدید)، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مثل کولونوسکوپی توصیه شود تا سایر مشکلات مثل هموروئید، آبسه یا بیماری‌های التهابی روده رد شوند. تشخیص زودهنگام می‌تواند از مزمن شدن فیشر و نیاز به جراحی جلوگیری کند.
درمان خانگی برای درمان شقاق مقعدی
درمان های خانگی برای پارگی پوست اطراف مقعد، در درجه اول با هدف کاهش درد، بهبودی و جلوگیری از یبوست است که می تواند این بیماری را تشدید کند. این درمان ها می توانند برای موارد خفیف یا همراه با درمان پزشکی دیگر؛ موثر باشند. با این حال؛ چندین نوع درمان خانگی از جمله تغییر در رژیم غذایی، درمان های موضعی و غیره وجود دارند که می توان از آنها استفاده کرد.
- وان آب گرم: نشستن در آب گرم به مدت 10 تا 15 دقیقه چندین بار در روز؛ به ویژه پس از اجابت مزاج؛ می تواند درد را کاهش داده و سرعت بهبودی را افزایش دهد. این روش به شل شدن عضلات مقعد، بهبود جریان خون و تمیز کردن ناحیه مقعد کمک می کند.
- رژیم غذایی با فیبر بالا: افزایش دریافت فیبر غذایی می تواند دفع مدفوع را آسان کند و فشار بر روی شقاق را در حین حرکات روده کاهش دهد. مواد غذایی فیبر شامل میوه ها، دانه کتان، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات می شوند.
- استفاده از ملین ها: نرم کننده های مدفوع و ملین ها بدون نسخه را می توان برای اطمینان از حرکات صحیح روده و جلوگیری از زور زدن استفاده کرد.
- درمان های طبیعی موضعی: استفاده از عوامل تسکین دهنده طبیعی مانند آلوئه ورا، روغن نارگیل یا روغن زیتون می تواند به کاهش درد و التهاب در ناحیه آسیب دیده کمک کند.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم می تواند به حفظ حرکات منظم روده و کاهش یبوست کمک کند.
- استفاده از کمپرس یخ: برای ناراحتی یا تورم حاد؛ قرار دادن کیسه یخ در ناحیه مقعد برای چند دقیقه می تواند تسکین موقتی ایجاد کند.
- روغن نارگیل: برای درمان پارگی پوشش مقعد، می توان روغن نارگیل را که حاوی تری گلیسیرید می باشد؛ چند بار روی ناحیه ملتهب در مقعد مالید. این کار باعث کاهش درد و التهاب در کنار دفع راحت تر می شود.
- استفاده از روغن زیتون: این ماده غذایی غنی با دارای بودن تری گلیسیرید یک ملین طبیعی و روان کننده می باشد.می توان روغن زیتون را در ترکیب با سالاد و مواد غذایی به صورت خوراکی مصرف کرد. راه دیگر آن استفاده به عنوان پماد و به صورت موضعی می باشد.
- سرکه سیب: مصرف روزانه دو قاشق سرکه سیب با آب به دلیل داشتن فیبر پکتین، می تواند حرکات روده را افزایش دهد و از یبوست جلوگیری کند.
- بذر کتان و پوسته پسیلیوم: هر دو منابع عالی فیبر هستند و می توان آنها را به رژیم غذایی اضافه کرد تا به نرم شدن مدفوع کمک کند.
چه کسانی بیشتر در معرض بیماری شقاق قرار دارند؟
- افراد با مشکلات گوارشی؛ افرادی که دچار یبوست مزمن هستند یا مکرراً اسهال دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به شقاق قرار می گیرند. زور زدن برای دفع مدفوع سخت یا بسیار نرم می تواند باعث ایجاد ترک یا پارگی در پوست اطراف مقعد شود.
- زنان باردار؛ در دوران بارداری، به دلیل تغییرات هورمونی و فشار افزایش یافته بر ناحیه لگن، زنان بیشتر مستعد ابتلا به یبوست و در نتیجه شقاق مقعدی هستند.
- نوزادان؛ نوزادان نیز به دلیل مدفوع سفت و زیاد ممکن است دچار شقاق شوند، اگر چه این حالت معمولا خود به خود و بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می یابد.
- افراد مسن؛ با افزایش سن، پوست نازک تر و کمتر انعطاف پذیر می شود، که می تواند احتمال پارگی آن را افزایش دهد.
- افراد با سابقه جراحی یا بیماری های مقعدی؛ افرادی که قبلا عمل جراحی مقعد انجام داده اند یا بیماری های مزمنی در ناحیه مقعد دارند، ممکن است بیشتر در معرض خطر شقاق قرار گیرند.
روش های پیشگیری از ابتلا به فیشر مقعدی
- حفظ سلامت گوارشی؛ اطمینان از مصرف کافی فیبر در رژیم غذایی به نرم شدن مدفوع کمک کرده و از یبوست جلوگیری می کند.
- نوشیدن مایعات فراوان؛ آب کافی نوشیدن نیز به نرم نگه داشتن مدفوع کمک می کند و به پیشگیری از یبوست کمک می کند. تلاش کنید روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشید.
- افزایش مصرف فیبر؛ مصرف غذا های غنی از فیبر مانند میوه‌ها، دانه ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات به نرم شدن مدفوع کمک کرده و از یبوست پیشگیری می کند.
- تمرینات منظم؛ ورزش منظم به بهبود گردش خون و عملکرد روده کمک می کند، که هر دو می توانند در پیشگیری از یبوست مفید باشند.
- استفاده از روان کننده ها و ملین هادر صورت لزوم؛ در صورتی که دفع مدفوع دشوار است، استفاده از روان کننده های مناسب می تواند به کاهش اصطکاک و جلوگیری از آسیب به بافت ها کمک کند.
- اجتناب از زور زدن هنگام دفع؛ زور زدن اضافی می تواند فشار زیادی بر بافت های مقعدی وارد کند و احتمال ترک خوردگی یا پارگی را افزایش دهد. استفاده از ملین های ملایم با توصیه پزشک می تواند در صورت نیاز به کاهش زور زدن کمک کند.
- رعایت بهداشت شخصی؛ تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه مقعد می تواند به پیشگیری از عفونت ها و تحریکات کمک کند. پس از دفع مدفوع، به آرامی ناحیه را با آب گرم بشویید و با دقت خشک کنید.
- مدیریت استرس؛ استرس می تواند بر سیستم گوارش تأثیر منفی داشته باشد و به یبوست یا دیگر مشکلات گوارشی منجر شود. تکنیک های کاهش استرس مانند یوگا، مدیتیشن یا مشاوره می توانند به کنترل استرس و پیشگیری از شقاق کمک کنند.
تاثیر روابط پرخطر در ابتلا به فیشر مقعدی چیست؟
روابط پرخطر، به‌ویژه رابطه مقعدی بدون استفاده از محافظت مناسب مانند کاندوم، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در ابتلا به فیشر مقعدی داشته باشد. فیشر مقعدی یا شقاق مقعد، زخم یا پارگی در دیواره داخلی مقعد است که اغلب به دلیل فشار یا آسیب مکانیکی ایجاد می‌شود. در روابط پرخطر، عدم رعایت بهداشت، فشار بیش از حد به ناحیه مقعد و انتقال احتمالی عفونت‌ها می‌تواند خطر بروز این عارضه را افزایش دهد. علاوه بر این، اگر شریک جنسی مبتلا به بیماری‌های مقاربتی باشد، التهاب ناشی از این عفونت‌ها می‌تواند بافت مقعد را شکننده‌تر کرده و احتمال پارگی و فیشر را بیشتر کند. استفاده از روان‌کننده‌ها و محافظت مناسب می‌تواند به کاهش این خطرات کمک کند.
شناسایی علائم و علت ابتلا به فیشر، اولین گام درمانی برای شقاق!
شناسایی علائم و علت ابتلا به فیشر یا شقاق مقعدی، اولین و مهم‌ترین گام در مسیر درمان این عارضه دردناک است. شقاق معمولاً با علائمی مانند درد شدید هنگام اجابت مزاج، خونریزی خفیف و احساس سوزش یا خارش در ناحیه مقعد همراه است. عواملی مثل یبوست مزمن، فشار بیش از حد هنگام دفع یا التهاب موضعی می‌توانند از دلایل اصلی بروز آن باشند. با تشخیص زودهنگام این نشانه‌ها و ریشه‌یابی علت آن توسط پزشک، می‌توان با روش‌های ساده مانند تغییر رژیم غذایی، استفاده از ملین‌ها یا در موارد پیشرفته‌تر، مداخلات پزشکی، به درمان مؤثر و کاهش عوارض کمک کرد.
منبع: https://iraniansurgeryclinic.com/how-is-anal-fissure-treated/
