فرق فشارخون بالا و پایین در چیست؟ نشانه ها و عوارض هرکدام
فشار خون یکی از شاخص های حیاتی سلامت انسان است و نقش مهمی در عملکرد طبیعی بدن دارد. وقتی به پزشک مراجعه می کنیم، اولین کاری که معمولاً انجام می دهد اندازه گیری فشار خون است. این اندازه گیری شامل دو عدد است: فشار خون سیستولیک (بالا) و فشار خون دیاستولیک (پایین). حال سؤال اصلی این است: فرق فشارخون بالا و پایین در چیست؟ همچنین باید بدانیم که بالا بودن یا پایین بودن هر کدام از این فشارها چه نشانه هایی دارند و چه عوارضی ممکن است به دنبال داشته باشند.
فشار خون چیست و چگونه اندازه گیری می شود؟
فشار خون به زبان ساده، همان قدرت و نیرویی است که خون هنگام پمپاژ شدن توسط قلب به دیواره های رگ ها وارد می کند. این شاخص یکی از مهم ترین علائم حیاتی بدن است که نشان می دهد خون با چه شدتی در رگ های خونی در جریان است.
اندازه گیری فشار خون همیشه با دو عدد بیان می شود:
- فشار خون سیستولیک (عدد بالا): این عدد نشان دهنده ی فشاری است که زمانی ایجاد می شود که قلب منقبض شده و خون را به داخل رگ ها پمپاژ می کند.
- فشار خون دیاستولیک (عدد پایین): این عدد میزان فشاری است که بین دو ضربان قلب و در زمان استراحت قلب در رگ ها وجود دارد.
میزان طبیعی فشار خون برای یک فرد بالغ و سالم حدود ۱۲۰ روی ۸۰ میلی متر جیوه (۱۲۰/۸۰) است. اگر فشار خون به طور قابل توجهی بالاتر یا پایین تر از این مقدار باشد، می تواند نشانه ای از فشار خون بالا (هیپرتانسیون) یا فشار خون پایین (هیپوتانسیون) باشد.
فرق فشار خون بالا و پایین در چیست؟
برای درک بهتر تفاوت فشار خون بالا و پایین، باید بدانیم که فشار خون نشان دهنده میزان نیرویی است که خون به دیواره رگ ها وارد می کند. هرگونه افزایش یا کاهش غیرطبیعی این فشار می تواند برای بدن مشکل ساز باشد.
- فشار خون بالا (هیپرتانسیون):
زمانی رخ می دهد که نیروی خون بر دیواره رگ ها بیش از حد طبیعی باشد. این وضعیت معمولاً وقتی تشخیص داده می شود که عدد سیستولیک بالاتر از ۱۴۰ میلی متر جیوه یا عدد دیاستولیک بالاتر از ۹۰ میلی متر جیوه باشد. فشار خون بالا اغلب بدون علامت است و به همین دلیل به آن «قاتل خاموش» هم می گویند. اگر کنترل نشود، در طول زمان می تواند به قلب، مغز، کلیه ها و چشم ها آسیب جدی بزند. - فشار خون پایین (هیپوتانسیون):
در مقابل، وقتی فشار خون کمتر از میزان طبیعی باشد و خون نتواند به اندازه کافی به اندام های حیاتی برسد، فرد دچار فشار خون پایین می شود. به طور معمول، اگر عدد سیستولیک کمتر از ۹۰ میلی متر جیوه یا عدد دیاستولیک کمتر از ۶۰ میلی متر جیوه باشد، این وضعیت هیپوتانسیون محسوب می شود. فشار خون پایین اغلب با علائمی مثل سرگیجه، ضعف، غش و تاری دید همراه است و در صورت شدید بودن می تواند خطرناک شود.
نشانه های فشار خون بالا چیست؟
فشار خون بالا اغلب به عنوان «بیماری خاموش» شناخته می شود، زیرا بسیاری از افراد ممکن است سال ها دچار این مشکل باشند بدون اینکه هیچ علامت مشخصی احساس کنند. این موضوع خطرناک است، چون در همین مدت فشار خون بالا می تواند به قلب، مغز، کلیه ها و رگ های خونی آسیب وارد کند.
با این حال، وقتی فشار خون به طور قابل توجهی بالا برود یا به مرحله بحرانی برسد، معمولاً برخی از علائم زیر بروز پیدا می کند:
- سردرد مداوم و شدید که به ویژه در صبح ها شدت بیشتری دارد.
- سرگیجه یا احساس سبکی سر به خصوص هنگام ایستادن یا تغییر وضعیت.
- خون دماغ های مکرر که بدون دلیل خاصی اتفاق می افتند.
- تپش قلب یا درد قفسه سینه که می تواند نشان دهنده فشار بیش از حد به قلب باشد.
- تاری دید یا دوبینی و در موارد شدید حتی مشکلات بینایی.
- خستگی زودرس و بی حالی بدون انجام فعالیت های سنگین.
- تنگی نفس به دلیل فشار زیاد بر قلب و ریه ها.
باید توجه داشت که وجود این علائم همیشه به معنای فشار خون بالا نیست، اما اگر به طور مکرر تجربه شوند، مراجعه به پزشک و اندازه گیری فشار خون ضروری است.
نشانه های فشار خون پایین چیست؟
برخلاف فشار خون بالا که اغلب بدون علامت است، فشار خون پایین (هیپوتانسیون) معمولاً با علائم مشخص همراه می شود. دلیلش این است که وقتی فشار خون بیش از حد پایین بیاید، خون کافی به مغز، قلب و دیگر اندام های حیاتی نمی رسد و بدن خیلی سریع واکنش نشان می دهد.
از مهم ترین نشانه های فشار خون پایین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرگیجه و غش کردن: یکی از شایع ترین علائم که معمولاً هنگام ایستادن ناگهانی یا تغییر وضعیت ایجاد می شود.
- تاری دید یا دوبینی: به دلیل کاهش جریان خون به چشم ها و مغز.
- احساس ضعف و خستگی شدید: حتی بدون انجام فعالیت سنگین، فرد خیلی زود احساس بی حالی می کند.
- تهوع یا استفراغ: گاهی به دلیل کمبود خون رسانی به دستگاه گوارش رخ می دهد.
- تپش قلب سریع یا نامنظم: بدن سعی می کند با افزایش ضربان قلب، کاهش فشار خون را جبران کند.
- سرد شدن دست و پاها: جریان خون به اندام های انتهایی کاهش می یابد.
- پوست سرد، رنگ پریده یا مرطوب: نشانه ای از افت شدید فشار خون است که نیاز به بررسی فوری دارد.
اگر این علائم به طور مکرر دیده شوند یا شدت زیادی داشته باشند، باید سریعاً به پزشک مراجعه شود، زیرا فشار خون پایین در موارد شدید می تواند خطرناک باشد.
علت های فشار خون بالا
فشار خون بالا می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود:
- مصرف زیاد نمک و غذاهای چرب
- چاقی و اضافه وزن
- کم تحرکی و سبک زندگی ناسالم
- مصرف دخانیات و الکل
- استرس و اضطراب مداوم
- بیماری های کلیوی یا هورمونی
- سابقه خانوادگی (ژنتیک)
- افزایش سن
علت های فشار خون پایین
فشار خون پایین نیز دلایل متعددی دارد، از جمله:
- کم آبی بدن (از دست دادن آب و املاح در اثر تعریق یا اسهال)
- خونریزی شدید داخلی یا خارجی
- مشکلات قلبی مثل نارسایی قلب
- اختلالات هورمونی (مانند کم کاری تیروئید)
- مصرف داروهای خاص مثل داروهای ضدافسردگی یا داروهای فشار خون
- شوک ناشی از عفونت یا آلرژی شدید
- ایستادن طولانی مدت یا تغییر وضعیت ناگهانی بدن (افت فشار وضعیتی)
عوارض فشار خون بالا
اگر فشار خون بالا درمان نشود، می تواند به عوارض خطرناکی منجر شود:
- سکته مغزی
- سکته قلبی و نارسایی قلبی
- نارسایی کلیه
- آسیب به عروق خونی و ایجاد آنوریسم
- آسیب به چشم ها و کاهش بینایی
- افزایش خطر زوال عقل و آلزایمر
عوارض فشار خون پایین
فشار خون پایین هم اگر شدید باشد، عوارض جدی دارد:
- بی هوشی و غش کردن در موقعیت های خطرناک
- سقوط و آسیب های ناشی از افتادن
- شوک (کاهش شدید جریان خون در بدن)
- آسیب به ارگان های حیاتی مثل مغز، قلب و کلیه در صورت طولانی شدن افت فشار
راه های کنترل فشار خون بالا
- تغییر سبک زندگی: ورزش منظم، تغذیه سالم، کاهش مصرف نمک
- مدیریت استرس با تکنیک هایی مانند مدیتیشن
- کاهش وزن در صورت اضافه وزن
- ترک دخانیات و الکل
- مصرف دارو طبق تجویز پزشک
راه های کنترل فشار خون پایین
- نوشیدن مایعات کافی برای جلوگیری از کم آبی
- مصرف وعده های غذایی کوچک و مکرر
- پرهیز از ایستادن طولانی مدت یا تغییر وضعیت ناگهانی
- مصرف نمک بیشتر (با نظر پزشک)
- استفاده از جوراب های فشاری برای بهبود گردش خون
- در صورت نیاز، مصرف دارو با تجویز پزشک
حال که بررسی کردیم فرق فشارخون بالا و پایین در چیست، متوجه شدیم که هر دو حالت می توانند برای سلامت خطرناک باشند. فشار خون بالا اغلب بی علامت است اما در درازمدت آسیب جدی به قلب، مغز و کلیه وارد می کند. در مقابل، فشار خون پایین معمولاً با علائم فوری مثل سرگیجه و غش همراه است و در صورت شدید بودن می تواند جان فرد را تهدید کند.
بنابراین توصیه می شود:
- فشار خون خود را به طور منظم اندازه گیری کنید.
- در صورت مشاهده علائم غیرطبیعی، به پزشک مراجعه کنید.
- با تغییر سبک زندگی و رعایت توصیه های پزشکی، فشار خون خود را در محدوده سالم نگه دارید.
