بیماری زخم معده وضعیتی است که در آن زخم ها یا بریدگی های دردناکی در پوشش معده یا قسمت اول روده کوچک (اثنی عشر) ایجاد می شود. مهمترین نشانه زخم معده استفراغ و یا احساس درد در ناحیه فوقانی شکم است. شایع ترین علت این بیماری وجود هلیکوباکتریوم پیوری ( نوعی باکتری ) است و بر خلاف تصور عموم ربطی به تغذیه و عادات غذایی ندارد.
احتمال ایجاد زخم معده در مردان بیشتر از زنان است . همچنین شواهدی وجود دارد که نشان میدهند امکان ایجاد این بیماری در بین افرادی با گروه خونی O بیشتر از سایر افراد جامعه است. در ادامه و در سایت بیمار سلامت به برسی، علائم و نشانه ها ، علت ها ، درمان زخم معده میپردازیم.
علائم زخم معده
در بسیار از موارد این بیماری هیچ علامتی ندارد و بیشتر افراد تنها در شرایط حاد متوجه بیمار خود میشوند. اما به طور کلی علائم زخم معده شامل موارد زیر است:
- نفخ
- سوزش سر دل.
- حالت تهوع یا استفراغ(این حالت بسیار شایع است)
- کاهش وزن
- وجود خون در استفراغ
- درد معده ( معمولا این درد ها با خوردن غذا تسکین نمی یابند. )
- درد در ناحیه فوقانی یا میانی شکم که معمولا در شب ها دیده نمیشود.
- تنگی نفس ( معمولا با احساس نارحتی در شکم همراه است )
علائم زخم معده معمولا 1 الی 1.5 ساعت پس از مصرف غذا ظاهر میشوند. شایع ترین علامت این بیماری استفراغ است و درد های شکمی که با حسی مانند گرفتگی شکم همراه است که معمولا بعد از استفراغ بهبود میابند. این استفراغ میتواند حاوی مواد سیاه رنگ یا خون روشن باشد که در این صورت نشان از خونریزی در معده دارد.
در زخم های اثنا عشر یا ابتدای روده استفراغ شایع نیست. لازم به ذکر است که درصد ابتلا به زخم های اثنا عشر بیشتر از زخم معده است. زخم های اثنا عشر با علائم زیر همراه است :
- بر عکس زخم معده در زخم اثنا عشر به ندرت استفراغ دیده میشود.
- درد ، و گرفتگی شکم که با مصرف غذا بهبود میابد( ولی در زخم معده درد ها با مصرف غذا بهبود نمیابند.)
- مدفوع سیاه و قیری( در موارد حاد دیده میشود)
زخم اثنا عشر بیشتر در افراد جوان وجود دارد و در کل 60 درصد زخم های گوارشی را تشکیل میدهد. در زخم اثنا عشر وجود مدفوع قیری و سیاه نشانه ی خونریزی است. در صورت مشاهده مدفوع قیری که ملنا نامیده میشود حتی اگر مقدار آن کم بود حتما به پزشک مراجعه کنید. زیرا معمولا خونریزی در مدفوع میتواند مخفی باشد و با استناد به علائم نمیتوان مقدار دقیق خونریزی را تعیین کرد.
علت های زخم معده
مردم قبلاً فکر می کردند که استرس یا غذاهای خاص می توانند از علت های زخم معده باشند. اما امروزه طبق تحقیقات انجام شده علت این زخم ها را تا 90 مربوط به نوعی باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری میدانند. و 50 درصد جمعیت انسانی در بدن خود این باکتری را دارند. که علت و چگونگی آلودگی دستگاه گوارش به این باکتری هنوز ناشناخته است. و محققین تصور میکنند شاید استفاده از ظروف غذایی مشترک ، علت اصلی آن باشد اما تاکنون هیچ مدرکی دال بر اثبات آن پیدا نشده است. زخم معده در کشور های توسعه نیافته و در مردان بیشتر دیده میشود.
هلیکو باکتریوم در 50 درصد از مردم یافت میشود اما در بیشتر آن ها باعث ایجاد زخم معده و اثنا عشر نمیشود. دانشمندان عوامل زیر را در افزایش احتمال ابتلا به زخم معده موثر دانسته اند :
- استرس ( میتواند باعث کاهش زخامت لایه محافظتی معده شود )
- کورتیکواستروئید ها از جمله ( بتا متازون ، دگزا متازون ، پردنیزولون و …)
- دارو های ضد بارداری خوراکی
- سیگار
- کافئین
- ضد التهاب های غیر استروئیدی ( مانند استامینوفن ، ناپروکسن ، ایبوپروفن ، ژلوفن، آسپرین ، دیکلوفناک و …)
عوامل دیگری از جمله عفونت های شدید، سوختگی های شدید و آسیب های مغزی نیز در ابتلا به این بیماری تاثیرگذار است. موارد گفته شده در قسمت بالا میتوانند فرد را مستعد ابتلا به زخم معده و دوازدهه (اثنا عشر) کنند. اما همانطور که در ابتدای این مطلب گفته شد علت ابتلا به این زخم ها هلیکوباکتر پیلوری میباشد که در 50درصد افراد وجود دارد اما این باکتری به خودی خود باعث ایجاد زخم معده و دوازدهه نمیشود و عوامل گفته شده در بالا فرد را مستعد این بیماری میکند.
عوارض زخم معده
در صورت عدم مداوای زخم معده یا عدم ریشه کنی عامل ایجاد کننده آن میتواند عوارض متعددی به جای گزارد. مهمترین عوارض این بیماری شامل کم خونی ، سوراخ شدگی دیواره معده ، سرطان معده ، انسداد دریچه پیلور و کاهش وزن است. در ادامه به برسی اختصاصی هر کدام از عوارض زخم معده میپردازیم:
کم خونی
یکی از علت های بیماری کم خونی ، از دست دادن خون به صورت مداوم میباشد که مهمترین علت آن زخم های گوارشی شدید است. زخم های معده همچنین ممکن است باعث اختلال در ترشح فاکتور داخلی معده شود. فاکتور داخلی برای جذب ویتامین B12 ضروری است و ویتامین B12 یکی از اصلی ترین ویتامین ها برای تولید خون میباشد. ( کم خونی ممکن است در زخم معده شدید و درمان نشده مشاهده شود.)
سوراخ دیواره معده یا اثنا عشر
. زخم های گوارشی می توانند سبب ایجاد سوراخ در معده یا دوازدهه شوند که سوراخ دوازدهه شایع تر است. سوراخ شدن معده یا روده بسیار خطرناک و یک اورژانس پزشکی میباشد زیرا فرد را در معرض خطر عفونت در حفره شکمی (پریتونیت) قرار میدهند. اما خوشبختانه این عارضه شایع نیست و شما قبل از ابتلا به آن مطلع خواهید شد.
سرطان معده
مطالعات نشان داده است که آلودگی به هلیکوباکتر پیلوری خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهند. هلیکوباکتر پیلوری درمان نشده به عنوان یکی از علت های اصلی برای ابتلا به سرطان معده معرفی میشود. لازم به ذکر است که سرطان معده خود میتواند باعث ایجاد زخم معده شود.
کاهش وزن
کاهش وزن در زخم معده به علت استفراغ های مداوم و کاهش اشتها ایجاد میشود. در زخم اثنا عشر به علت بهبود درد پس از غذا خوردن ، ممکن است فرد به سمت پرخوری تمایل پیدا کنند.
انسداد دریچه پیلور
دریچه پیلور دیچه ای بین معده و روده کوچک است. انسداد این دریچه از خروج محتویات معده به روده جلوگیری میکند. انسداد دریچه پیلور میتواند در اثر اسکار های متعددی که در نتیجه زخم معده ایجاد میشود ، به وجود آید. علائم انسداد دریچه پیلور شامل دل درد و احساس سنگینی و در نهایت استفراغ است و معمولا در شب بیشتر مشاهده میشود.)
تشخیص زخم معده
تشخیص زخم معده میتواند با استناد بر علائم باشد ولی معمولا برای تشخیص آن از آزمایشات و روشهای تشخیصی متعددی استفاده میکنند. مهمترین روش های تشخیصی در این بیمار شامل استفاده از آندوسکوپی ، تست های تنفسی ، آزمایش خون و رادیولوژی (عکس های رنگی ) است.
آندوسکوپی
اگر علائم شدید از جمله استفراغ خونی داشته باشید، ممکن است پزشکتان انجام آندوسکوپی را توصیه کند. در این روش، پزشک یک آندوسکوپ (لوله‌ای کوچک و روشن با دوربین کوچک) را از گلو به معده شما وارد میکند تا ناهنجاری ها را بررسی کند. آندوسکوپی معمولا بدون نیاز به بیهوشی انجام میشود ولی در برخی موارد به علت عدم همکاری بیمار ممکن است از بیهوشی و یا آرام بخش های قوی استفاده کنند .آندوسکوپی میتواند هم جنبه تشخیصی و هم جنبه درمانی برای بیماری زخم معده داشته باشد.( گاهی از آندوسکوپی برای بند آوردن خونریزی استفاده میشود.)
تست تنفسی
تست تنفس ساده ترین راه برای کشف هلیکوباکتر پیلوری است. همچنین می توان وجود هلیکوباکتر پیلوری را با آزمایش خون یا مدفوع، یا با نمونه برداری در طول آندوسکوپی فوقانی تشخیص داد. (همانطور که گفته شد هلیکوباکتر عامل اصلی زخم معده است). در تست تنفسی کپسول های مخصوصی به فرد میدهند که های اوره با کربن نشان دار شده است. پس از حدود 10 تا 20 دقیقه هوای بازدم بیمار را برسی میکنند. درصورت وجود هلیکوباکتر پیلوری اوره به سرعت تجزیه شده و کربن نشان دار شده آزاد میشود.
عکس های رنگی
در این روش از آزمایش های تصویربرداری مانند اشعه ایکس و سی تی اسکن برای تشخیص زخم استفاده می شود. در این روش قبل از انجام تصویر برداری شما باید مایعی مخصوص (ویزی پک)را بنوشید. این مایع تمام سطح داخلی معده شما را میپوشاند و باعث فراهم آمدن یک تصویر کامل و با جزئیات از سطح داخلی معده میشود. این روش هم برای تشخیص زخم معده و هم تشخیص زخم اثناعشر استفاده میشود.
درمان زخم معده
در درمان زخم معده دارو درمانی بیشترین تاثیر را دارد. این دارو ها شامل آنتی اسید ها، بازدارنده های تولید اسید، و داروهایی برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری میباشد. در موارد بسیار شدید روش های جراحی نیز استفاده میشود. در درمان زخم معده و زخم دوازدهه درمان های دارویی بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند.
درمان های دارویی
در این دسته، دارو های ضد اسید و یا بازدارنده های اسید و نیز آنتی بیوتیک های مختلف جا میگیرد. در ادامه به برسی برخی از دارو های و قرص هایی که در درمان زخم معده استفاده میشوند میپردازیم: 0 برای مطالعه بیشتر در مورد هر دارو میتواند روی آن کلیک کنید.
- سایمتدین : باعث کاهش ترشح اسید معده میشود. هم خانواده رانیتیدین است و در واقع اولین دارویی میباشد که برای کاهش ترشح اسید معده از آن استفاده میشود.
- مترونیدازول : مترونیدازول یکی از آنتی بیوتیک های پرکاربرد و وسیع الطیف میباشد که میتواند در زخم معده و برای نابودی هلیکوباکتر پیوری نیز موثر باشد. مترونیدازول هم به صورت قرص های خوراکی و هم به صورت ویال های قابل تزریق قابل تهیه است.
- امپرازول : امپرازول اثراتی شبیه سایمتدین دارد ولی مکانیسم اثر ان متفاوت است. امپرازول را یک بار در روز و قبل صبحانه است. امپرازول تنها به صورت خوراکی و در قالب کپسول و قابل تهیه و مصرف است. مهمترین عارضه این دارو اسهال و استفراغ است.
- پنتوپرازول : این دارو در کاهش تولید اسید بسیار موثر است. مکانیسم اثر پنتوپرازول کاملا شبیه امپرازول است با این تفاوت که پنتوپرازول طول اثر کمتری دارد.
- سوکرالیفت : هم در درمان زخم معده و هم در درمان زخم دوازدهه استفاده میشود اما داروی اختصاصی در درمان زخم دوازدهه است. سوکرالیفت باعث تشکیل یک لایه محافظتی در دستگاه گوارشی میشود.
- بیسموت :یکی از اصلی ترین دارو های درمان زخم معده است. بیسموت میتواند معده را در برابر هلیکوباکتر پیلوری محافظت کند. بیسموت به صورت قرص های 120 میلی گرمی تولید میشود و معمولا باید 4 بار در روز مصرف شود.
- آلمینیوم ام جی : آلمینیوم ام جی باعث خنثی شدن اسید معده میشود و اثرات موضعی دارد. مصرف طولانی مدت آلمینیوم ام جی میتواند موجب کم خونی فقر آهن شود.
درمان های جراحی زخم معده
درمان های جراحی در افرادی که به دنبال زخم معده دچار خونریزی شده اند ، یا به درمان های دارو یی مقاوم هستند برای بند آوردن خونریزی و نیز کاهش ترشح اسید انجام میشود. درمان های جراحی میتواند شامل موارد زیر باشد
- واگوتومی : در این روش عصب واگ معده برداشته میشود. فعالیت های این عصب باعث تحریک ترشح اسید میشود. واگوتومی باعث کاهش تولید اسید معده میشود و لی ممکن است در حرکات معده نیز اختلال ایجاد کند.
- آنترکتومی :در این روش قسمت تحتانی معده برداشته میشود.
- گاسترکتومی : در این روش معده برداشته میشود.(این مورد فقط در سرطان های وسیع معده انجام میشود)
مجددا لازم به ذکر است که استفاده روش های جراحی برای درمان زخم معده نادر است و فقط در موارد حاد انجام میشود
رژیم غذایی برای زخم معده
همانطور که گفته شد در گذشته اعتقاد بر این بود که زخم معده در اثر خوردن غذا های مختلف ایجاد میشود. اما امروز بر این باورند که تغذیه تاثیر چندانی در ایجاد و یا پیشگیری از این بیمار ندارد. فرد میتواند هر تغذیه ای که او را آزار نمیدهد استفاده کند اما بهتر است از مصرف غذا های تند ، کافئین و الکل اجتناب کند. در کل رژیم غذایی برای زخم معده آزاد است و فرد با توجه به احوالات خود میتواند رژیم غذایی خود را انتخاب کند.
سخن آخر: مهمترین راه درمان زخم معده دارو درمانی و استفاده از برخی آنتی بیوتیک ها میباشد که این به علت وجود هلیکوباکتر پیلوری در ایجاد این بیماری میباشد. لازمه درمان و ریشه کن شدن این باکتری و زخم معده ادامه و تکمیل روند درمانی است. این روند درمانی ممکن است نسبتا طولانی باشد(چند ماه) و لازم است که فرد صبور باشد.
در صورت داشتن سوال در مورد انواع دارو ها و بیماری ها میتواند در این سایت و یا در شبکه های اجتماعی از ما بپرسید.
گردآوری شده توسط گروه هیرو
تمامی حقوق این مطلب برای سایت بیمار سلامت میباشد.
