مسمومیت بارداری یا همان پره اکلامپسی در واقع به فشار خون بارداری میگویند که با مشکلاتی نظیر ورم( ادم) و دفع پروتئین در ادرار همراه باشد. بیشترین زمان شیوع آن بعد از هفته بیستم بارداری میباشد. معمولا پس از بارداری از بین میرود ولی گاهی نیز برای مدتی باقی میماند. مسمومیت بارداری هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک است و گاها باعث سقط و یا تولد زودتر از موعد جنین (نوزاد) میشود. این بیماری یکی از حائز اهمیت ترین مشکلات دوران بارداری است و در 4% الی 5% بارداری ها مشاهده میشود.
علائم پره اکلامپسی
علائم پره اکلامپسی یا همان مسمومیت بارداری میتواند بسیار خفیف باشد به طوری که فرد طی معاینات دوران بارداری و به طور اتفاقی به آن پی ببرد. گاهی نیز بسیار شدید است که میتواند حتی با علائمی نظیر تشنج همراه باشد. ولی به طورکلی ویژگی بارز پره اکلامپسی فشار خون بالا، دفع پروتئین در ادرار یا سایر علائم آسیب به کلیه ها یا سایر اندام ها است.
مسمومیت بارداری دارای دو نوع خفیف و شدید است و علائم این بیماری بسته به نوع آن متفاوت است. در قسمت زیر علائم این بیماری بسته به نوع آن آورده شده است.
علائم پره اکلامپسی خفیف
- فشار خون بالا ( فشار سیستولیک=140تا160 و فشار دیاستولیک 9 تا 110 )
- دفع پروتئین در ادرار 24 ساعته( میزان آن بین 0.3 تا 2 گرم در 24 ساعت میباشد)
- ادم ( ورم) اندام ها( در نوع خفیف مسمومیت بارداری معمولا جزئی است)
- افزایش آنزیم های کبدی( معمولا به صورت جزئی)
- تهوع و استفراغ
علائم مسمومیت بارداری شدید
بسیار از علائم آن شبیه نوع خفیف است ولی با شدت بیشتر ولی به طور کلی شامل موارد زیر است:
- فشار خون بالا( فشار سیستولیک بیشتر از 160 و فشار دیاستولیک میتواند حتی از 110 نیز فراتر رود)
- دفع پروتئین در ادرار( حتی میتواند از 5 گرم نیز فراتر رود)
- ادم( به صورت وسیع در دست ها، پاها، صورت و … وجود دارد)
- افزایش کراتینین خون
- سردرد شدید( یکی از شایع ترین علائم مسمومیت بارداری شدید است)
- کاهش سطح پلاکت خون
- افزایش قابل توجه در آنزیم های کبدی(ALT و AST)
- درد ناحیه فوقانی شکم در زیر دنده های سمت راست( ناشی مشکلات کبدی)
- اختلالات بینایی( حساسیت چشم ها به نور، تاری دید، کاهش دید و …)
- ادم ریه( برخی از اوقات مشاهده میشود)
- محدود شدن رشد جنین
- تنگی نفس
- تهوع و استفراغ
- کاهش میزان ادرار
مسمومیت بارداری شدید میتواند در صورت ادامه پیشرفت بیشتر میتواند موجب تشنج نیز بشود که در این حالت به آن اکلامپسی میگویند. در واقع فرق بین اکلامپسی و پره اکلامپسی ، وجود سابقه تشنج برای یک بار یا بیشتر است. اکلامپسی گاهی میتواند منجر به سقط جنین شود و گاهی نیز ما مجبور به سقط کردن جنین میشویم.
علت مسمومیت بارداری
دانشمندان بر این باور هستند که مشکلات مربوط به رگزایی هایی که به طور طبیعی در جفت اتفاق می افتد میتواند باعث ایجاد پره اکلامپسی شود. برخی دیگر از دانشمندان نیز تغیرات هورمونی را علت این بیماری عنوان کرده اند.
عوامل بسیاری شانس ابتلا به مسمومیت بارداری را بالا میبرد که از قرار زیر هستند:
- وجود فشار خون قبل از باردار شدن
- دیابت
- سابقه خانوادگی مثبت
- بارداری در سن کمتر از19 سال و یا بیشتر از 40 سال
- چاقی
- بارداری های چند قلویی
- اولین بارداری( شانس ابتلا به مسمومیت بارداری در اولین بارداری بیشتر است)
- مشکلات کلیوی
- بارداری با لقاح مصنوعی
- ابتلا به پره اکلامپسی در بارداری قبلی
عوامل بالا مهمترین مواردی هستند که میتواند شانس ابتلا به مسمومیت بارداری( پره اکلامپسی) را افزایش دهند. همچنین دانشمندان سطح دسترسی به مراقبت ای بهداشتی را در ابتلا به این بیماری مرتبط میداند به طوری که این بیماری در کشور های درحال توسعه بیشتر مشاهده میشود. در صورت رسیدگی و شناسایی مسمومیت بارداری در مرحله خفیف میتوان از پیشرفت آن جلوگیری نمود و از عوارض احتمالی که مادر و جنین را تهدید جلوگیری کرد.
عوارض مسمومیت بارداری
پره اکلامپسی شایع ترین علت سقط شدن جنین در طول دوران بارداری و نیز ایجاد مشکل در زنان باردار است.
- زایمان زودرس
پره اکلامپسی ممکن است منجر به زایمان زودرس شود که معمولا به علت وخیم شدن پره اکلامپسی بو تبدیل آن به اکلامپسی میباشد. ( از آنجایی که از بسیاری از دارو های ضد تشنج در بارداری منع مصرف دارند در صورت که مسمومیت بارداری با تشنج همراه شود پزشک مکن است دستور سزارین زود تر از موعد را بدهد. - جدا شدن جفت
پره اکلامپسی خطر جدا شدن جفت را افزایش می دهد. در این حالت جفت قبل از زایمان از دیواره داخلی رحم جدا می شود. این حالت میتواند باعث خونریزی شدید شود که برای مادر و نوزاد بسیار خطرناک است. - تاخیر در رشد جنین
مسمومیت بارداری میتواند منجر به تاخیر در رشد جنین شود در برخی موارد حتی اگر نوزادان به موقع نیز به دنیا بیاد لازم است برای مدتی تحت نظر باشند. - سندرم HELLP
در سه ماه سوم بیشتر مشاهده میشود. با علائمی مانند کاهش تعداد پلاکت، تخریب گلبول های قرمز و افزایش شدید تعداد پلاکت ها مشخص میشود. این حال یکی از وضعیت های اورژانسی در مسمومیت بارداری است و میتواند باعث ایجاد خونریزی در سایر قسمت ها بدن شود. در واقع سندروم HELLP نوع شدید مسمومیت بارداری است. - سقط جنین
مسمومیت بارداری ترین علت سقط جنین میباشد. این حالت در بارداری های چند قلویی بیشتر مشاهده میشود. - نارسایی های کبدی و کلیوی
پره اکلامپسی میتواند موجب ایجاد مشکلات کلیوی و کبدی حاد و یا کزمن در مادران شود که گاها پس از بارداری نیز ادامه میابد.
پیشگیری و کنترل
پیشگیری از این بیماری میتواند حتی قبل از اقدام به بارداری شروع شود و شامل حذف تمامی ریسک فاکتور های اکتسابی است. در دوران بارداری نیز پیشگیری از مسمومیت بارداری میتواند شامل انجام آزمایش های دوره ای و چکاپ های مداوم باشد.( مخصوصا در افرادی که در معرض خطر هستند). در ادامه مهمترین راه ها پیشگیری از این بیماری آورده شده است:
- کاهش وزن قبل از اقدام به برداری
- اصلاح دیابت
- اصلاح فشار خون
- چکاپ کلیه ها
- چکاپ کبد
- مراجعه به یک پزشک زنان قبل از اقدام به بارداری
- کنترل منظم فشار و وزن در طول بارداری
- عدم اقدام به بارداری در سنین پایی
- باردار شدن قبل از سن 40 سالگی
تشخیص
تشخیص این بیماری بسیار ساده است. این بیماری از روی علائم و نیز آزمایش خون و ادرار مشخص میشود.
مهمترین عاملی که منجر به تشخیص بیماری مسمومیت بارداری میشود فشار خون بالا(140/90) است. پس از تشخیص فشار خون بالا ممکن است آزمایش ادرار و خون برای اندازه گیر سطح کراتینین و دیگر مواد در خون و ادرار انجام شود. تغییرات آزمایشگاهی افراد مبتلا به مسمومیت بارداری( پره اکلامپسی) شامل موارد زیر است.
- افزایش دفع پروتئین در ادرار
- کاهش حجم ادرار( در افراد مبتلا به نوع حاد پره اکلامپسی حجم ادرار 24 ساعت به 500 سی سی یا کمتر میرسد)
- افزایش کراتینین خون
- افزایش سطح آنزیم ها کبدی( آنزیم های کبدی میتواند معیاری برای میزان پیشرفت مسمومیت بارداری باشد)
- اختلالات الکترولیتی
- کاهش پروتئین هایی خون
- کاهش تعداد پلاکت های خون
- کاهش گلبول های قرمز خون و افزایش هموگلوبین خون( در اثر همولیز ناشی از سندرمHELLP ایجاد میشود)
- افزایش زمان انعقاد
مهمترین شکایت افراد مبتلا به مسمومیت بارداری سردرد و ادم اندام ها است.
درمان مسمومیت بارداری
برای درمان این بیماری از برخی داروها و نیز روش هایی شامل تغذیه و مدیریت مصرف آب و نمک است. در صورتی که بیماری بسیار شدید شود و کار به تشنج بکشد ممکن است سقط و یا سزارین بهترین درمان باشد. مهمترین دارو هایی که برای درمان مسمومیت بارداری استفاده میشود شامل موارد زیر است:
- دارو های ضد فشار خون
تمام دارو هایی که در فشار خون مورد استفاده قرار میگیرد را نمیتوان در پره اکلامپسی استفاده کرد. بهترین دارو های مورد استفاده در فشار خون بارداری استفاده از دسته نیرو اکساید ها میباشد که شامل این دارو ها است:1. نیتروگلیسرین 2. نیتروپروساید 3. آرژنین
دارو هایی ماند کاپتوپریل و لوزارتان و والسارتان در دوران بارداری منع مصرف کامل دارند. - دارو های ضد تشنج
بزرگترین مشکل در درمان نوع حاد مسمومیت بارداری درمان تشنج است. زیرا بیشتر دارو های ضد تشنج در دوران بارداری منع مصرف دارند. تنها دارویی که برای جلوگیری از بروز تشنج در این بیماران میتوان استفاده کرد سولفات منیزیم است. این دارو یک دارو بیمارستانی است و به صورت تزریقی و همراه با سرم تجویز و تزریق میشود. - رژیم غذایی
رژیم غذایی این افراد باید حاوی پروتئین و کربوهیدرات فراوان باشد. زیرا مادران باردار بیشتر از سایرین به پروتئین و کالری ناشی از مصرف کربوهیدرات احتیاج دارند. از طرف دیگر دفع پروتئین به میزان متوسط تا شدید در انواع مسمومیت بارداری مشاهده میشود و این موضوع اهمیت مصرف پروتئین بیشتر را در مادران مبتلا به مسمومیت بارداری یا همان پره اکلامپسی را میرساند.
4.سقط جنین
سقط جنین راه حل انتهایی برای درمان مسمومیت بارداری است. اگر سطح پروتئین ادرار، آنزیم ها کبدی و یا خطر تشنج بالا برود ممکن است صدمات جبران ناپذیری از جمله نارسایی کلیه ، نارسایی کبد و … را به همراه داشته باشد. لذا در چنین شرایطی اقدام به سقط جنین میکند. البته لازم به یادآوری است که اگر بارداری در هفته های آخر خود باشد میتوان با سزارین نوزاد ( جنین) را نیز نجات داد.
5.سزارین
سزارین در مواقعی که نتوان تا موعد مقرر زایمان طبیعی سر کرد و ادامه بیماری مسمومیت بارداری برای مادر و جنینش خطرناک باشد انجام میشود.
نکات مراقبتی مهم در زنان مبتلا به مسمومیت بارداری
دوران بارداری زنان مبتلا به پره اکلامپسی اندکی با سایرین فرق دارد و نیازمند رعایت برخی نکات مهم است. توجه به این نکات نه تنها برای خود فرد بلکه برای نزدیکان و همسر او نیز لازم است. این نکات شامل موارد زیر است. مهمترین این نکات شامل موارد زیر میباشد:
- چک کردن وزن( افازایش وزن ناگهانی میتواند از احتباس آب و بدتر شدن ادم خبر دهد)
- استراحت
- برسی سطح پوست از نظر خون مردگی های بی دلیل
- مصرف صحیح دارو ها مطابق دستور پزشک
- مصرف غذا های پر پروتئین و پر کربوهیدرات
- خوابیدن به پشت
- مصرف مایعات کافی( در صورتی که حجم ادرار کاهش یافته است از زیاده روی در مصرف مایعات بپرهیزید)
حرف آخر:
مسمومیت بارداری در 4 تا 5% موارد بارداری مشاهده میشود. این بیماری اگر چه پتانسیل ایجاد عوارض فراوانی را دارد ولی در بسیار از موارد به راحتی و در مراحل اولیه قابل کنترل است. در صورت مواجهه درست با این مشکل و رسیدگی به آن بارداری بدون عارضه برای مادر و جنین میتواند کامل شود. ما در سایت بیمار سلامت مطابق همیشه سعی کردیم بدون بزرگ نمایی و یا ناچیز شمردن موضوع به توضیح آن بپردازیم.
در صورت داشتن هرگونه سوال میتوانید در اینجا و یا در شبکه های مجازی از ما بپرسید.
با تشکر فراوان از گروه مطالعاتی هیرو برای تهیه این مطلب
